maandag 7 april 2014

Verantwoordelijk

Het is tamelijk ongewoon dat een kind de nacht doorbrengt in een park. Toch ging het in al de hectiek rond de tijdelijk verdwenen leerling in Amsterdam niet direct om de leerling zelf. De schokgolf concentreerde zich voornamelijk rond de school van deze jongen en de leerkracht die geen actie ondernam toen de jongen die ochtend niet op school verscheen. Ik heb veel aan deze arme collega gedacht. Ik had haar kunnen zijn. Niet vanwege een onverantwoordelijke inslag maar gewoon omdat het kan gebeuren. Net zoals ook haar het ongetwijfeld zomaar is gebeurd. Het kan immers op alle scholen gebeuren. Er zijn leerlingen die vaak ziek zijn en niet altijd opnieuw ziek gemeld worden, er zijn ouders en collega’s die per ongeluk vergeten een ziekmelding door te geven, er zijn akkefietjes die maken dat je de dag niet rustig en weloverwogen kunt starten. Het is eigenlijk een wonder dat er altijd zo veel goed gaat. Maar soms dus niet. En dan kan het zo maar gebeuren dat het hele land pardoes over je heen valt. Dat is een vreesaanjagende gedachte. Ik begrijp eigenlijk niet waarom men zo naïef is om te denken dat dit niet kan of mag gebeuren. Het is te simpel om de schuld bij de leerkracht neer te leggen en vervolgens over te gaan tot de orde van de dag. Er is soms geen orde van de dag. Het leven is niet zo eenvoudig. Iedereen heeft de plicht om het risico zo klein mogelijk te houden maar uitsluiten kun je niks. Toeval bestaat. Er zijn, zo heb ik ervaren, echter wel grote verschillen in hoe je de druk als verantwoordelijke leerkracht ervaart. Zelf heb ik in de loop van de tijd een aversie ontwikkeld tegen alle uitstapjes die zich buiten het schoolgebouw afspelen. Ik vind de verantwoordelijkheid in de school al zwaar genoeg. Ik weet nog goed hoe ik als dertigjarige leerkracht bij een kampeerboerderij aankwam met 30 leerlingen en een viertal ouders en dacht: waarom denkt men in hemelsnaam dat ik dit kan? Hoe weet men zo zeker dat deze kinderen allemaal gezond en wel weer terugkeren in de moederschoot? Ook uitstapjes op de fiets breng ik vaak in een staat van bewustzijnsvernauwing door. En natuurlijk ging er zo nu en dan iets mis of bijna mis. De plattegrond van de stad, de directe omgeving van kampeerboerderijen en pretparken staan vol met zwarte markeringen: hier dreigde Ewald bijna onder een scooter te komen, hier reed Aydin met een enorme vaart het talud af, hier viel Marleen uit het stapelbed, daar roeiden Tim en Thomas expres een andere kant op. Allemaal gebeurtenissen die onvoorzien waren. Al houd ik tien toespraken, regel ik alles dicht, dreig ik met deportatie of zware afwasdiensten, er gebeurt altijd wel wat. Twee jaar geleden: met twee klassen vertrekken we naar Summercamp Heino. Bij aankomst blijkt dat de slaapvertrekken nog niet klaar zijn en moet ik plotseling improviseren. Ik pak twee stapels met speurtochten uit mijn tas: de ene speurtocht speelt zich op het terrein af, de ander buiten het terrein en kan dus alleen onder begeleiding plaatsvinden. Terwijl de leerlingen om mij heen drommen, constateer ik dat er iemand op mijn leesbril is gaan zitten. Ik lees niet goed wat er op de boekjes staat en geef de leerlingen de verkeerde boekjes mee. Vervolgens heb ik een uur lang niks meer aan mijn leven. Terwijl ik door de weilanden van Heino fiets en naarstig speur naar de laatste twee verdwaalde leerlingen denk ik opnieuw: ik wil deze verantwoordelijkheid helemaal niet. Stel dat ik ze niet terug vind dan valt, afgezien van een enorm zelfverwijt, ook nog eens het hele land over mij heen. Toch zijn er collega’s die zingend in de bus, op de fiets of in de boot stappen dus het ligt ook beslist aan mij.